Το επίτακτο εύδρομο «Μακεδονία»[i] ήταν επιβατηγό πλοίο της «Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδος» των αδελφών Εμπειρίκου. Με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου το πλοίο εξοπλίστηκε ως βοηθητικό καταδρομικό και οπλιταγωγό και εντάσσεται στη ναυτική μοίρα των ευδρόμων με διοικητή (μοίραρχο), τον πλοίαρχο Ι. Δαμιανό. Η συμμετοχή του πλοίου στο Α΄ Βαλκανικό πόλεμο θα τερματιστεί στο λιμάνι της Σύρου όταν θα δεχτεί επίθεση στις 02/01/1913 από το τούρκικο ελαφρύ καταδρομικό «ΗΑΜΙDΙΕ», ενώ στην απελευθέρωση της Χίου ήταν σημαντική και καθοριστική όσο αφορά την εξέλιξη των επιχειρήσεων στην περιοχή του Αίπους.
Το όνομα του πλοίου θα καταχωρηθεί στην προφορική ιστορία των δύο νησιών από την εμπλοκή του σε δύο γεγονότα, το πρώτο συνέβη στο ξεκίνημα της μάχης του Αίπους που λίγο έλειψε η επιχείρηση να αποτύχει λόγω της ρίψης φίλιων πυρών στις προκεχωρημένες ελληνικές θέσεις, και η δεύτερη αφορά την αιφνίδια επίθεση που δέχτηκε από το τουρκικό «ΗΑΜΙDΙΕ» στο λιμάνι της Σύρου όπου ελλιμενίζονταν για επισκευή του πηδαλίου του.
Η επιχείρηση για την κατάληψη της οχυρωματικής θέσης των Τούρκων στο Αίπος ξεκίνησε ξημερώματα της 15/11/1912 από τον Άγιο Μακάριο με την βοήθεια οδηγών από τον Βροντάδο και θα συνέδραμαν με τον βομβαρδισμό των Τουρκικών θέσεων τα ισχυρά πυροβόλα Μπετλέμ του «Μακεδονία»[ii]. Φαίνεται όμως ότι οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες το μαύρο χρώμα της στολής του ναυτικού αγήματος, ο καπνός από τις μονόσφαιρες γκράβες (τυφέκια Gras Modèle 1874) δημιούργησαν λανθασμένη εντύπωση στο πλήρωμα του Μακεδονία και έβαλε σε φίλιες θέσεις. Η κατάσταση σώθηκε χάρη στην έγκαιρη κινητοποίηση με μία βάρκα των Πιπίνου Τριπολίτη, Μιχαήλ Λιβανού και Γεώργιου Γεωργαντή από τον Βελονά του Βροντάδου[iii], που ειδοποίησε το πλοίο και σταμάτησε ο κανονιοβολισμός και έτσι συνεχίστηκε η καταδίωξη των Τούρκων.
Η συμμετοχή των κατοίκων του Βροντάδου αλλά και όλης της Χίου ήταν καθολική γεμάτη έντονο πατριωτισμό και δίψα για ελευθερία. Καταγράφεται σε εφημερίδες της εποχής αλλά και από στρατιωτικούς και στρατιώτες για την φιλοξενία, τη βοήθεια σε εφόδια, την εθελοντική δράση γιατρών αντρών και γυναικών. Από την οικογένεια μου γνωρίζω ότι από το μονοπάτι του Ράκτη κατέβαιναν τραυματισμένοι στρατιώτες και οι γυναίκες τους έδιναν τσάι και νερό. Από εκεί έμαθα για το στιχάκι που αναφέρεται στο λανθασμένο κανονιοβολισμό του «Μακεδονία» και είναι με τα εξής λόγια: «Λεβέντισσα Μακεδονία τα παιδιά σου σκοτώνεις»
Είναι ενδιαφέρον να αναφερθούμε και στο δεύτερο συμβάν του «Μακεδονία» διότι αφενός αφορά το ίδιο πλοίο αλλά και εδώ πάλι δημιουργήθηκε ένα στιχάκι αυτή την φορά για δυσάρεστο γεγονός και είχε έμμεση σχέση με την Χίο. Στην διάρκεια της επιδρομής του «ΗΑΜΙDΙΕ» στο λιμάνι της Σύρου ενάντια στο «Μακεδονία» και της Ερμούπολης, το πλοίο χτυπήθηκε με 58 πυρά από τις 72 βολές του «ΗΑΜΙDΙΕ» με τι υπόλοιπες να πέφτουν στην κατοικήσιμη περιοχή της Ερμούπολης. Μία βολή έπεσε σε σπίτι στην περιοχή της Ηλεκτρικής όπου σύμφωνα με την εφημερίδα «Νέα Χίος»[iv] το σπίτι ανήκε στον Χιώτη Νικολάο Ζιτέλη όπου του κόπηκε το αριστερό χέρι και σκοτώθηκε μία δούλα νέα από την Τουρλωτή. Στη Σύρο θυμούνται το γεγονός με ένα μικρό στιχάκι με τα εξής λόγια «Χρυσή Μακεδονία, με το άσπρο τουρκικό που σκότωσε μια δούλα δεκαοχτώ χρονών»[v].
Η συμβολή του πλοίου στην απελευθέρωση ήταν καθοριστική όπως καθοριστική και απόλυτα πετυχημένη ήταν το Πολεμικό ναυτικό με αποτέλεσμα την κυριαρχία στο Αιγαίο και τον εγκλεισμό του Τουρκικού στόλου στα Δαρδανέλια.
Ήταν και συνάμα δυναμική και πολύμορφη για αυτό και παρέμεινε στην μνήμη της τοπικής προφορικής ιστορίας όπως στην μνήμη μένει ένας ταπεινός ήρωας της πατρίδας.
[i] Πηγή: http://www.balkanwars.gr/eudromon-makedonia.html
[ii] Έυδρομον Μακεδονία εν Χίω Εικόνα 1
[iii] Πηγές: «Εμπρός δια της Λόγχης Η μεγάλη εξόρμηση» Φώτης Σαραντόπουλος, «Η απελευθέρωση της Χίου και ο Βροντάδος» Γρηγόριος Σπανός
[iv] Θάνατος νέας στην Σύρο Εικόνα 2
[v] Ομάδα Φίλων της ιστορίας της Σύρου https://www.facebook.com/enas.panagiotis/media_set?set=a.702605463207116.1073741847.100003730060062&type=3
